Το πενθήμερο σύστημα εργασίας έχει καθιερωθεί σε πολλές επιχειρήσεις είτε με συλλογικές συμβάσεις και κανονιστικές πράξεις, είτε με απλή συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου. Ανακύπτει, ωστόσο, συχνά το ερώτημα τι συμβαίνει όταν ο μισθωτός καλείται να εργαστεί κατ’ εξαίρεση και κατά την 6η ημέρα της εβδομάδας, δηλαδή το Σάββατο σε σύστημα πενθημέρου.

1. Η νομική βάση

Σύμφωνα με το άρθρο 659 Αστικού Κώδικα, ο μισθωτός μπορεί να υποχρεωθεί σε παροχή εργασίας πέραν της συμφωνημένης ή της συνήθους, εφόσον:

• υπάρχει έκτακτη και πραγματική ανάγκη,
• η απασχόληση δεν απαγορεύεται από τον νόμο, και
• ο εργαζόμενος είναι σε θέση να την παράσχει.

Για την πρόσθετη αυτή εργασία, ο μισθωτός δικαιούται επιπλέον αμοιβή, η οποία προσδιορίζεται αναλογικά με τον συμφωνημένο μισθό και τις ειδικές συνθήκες.

2. Η δυνατότητα άρνησης του μισθωτού

Ο εργαζόμενος δεν μπορεί να αρνηθεί χωρίς λόγο την παροχή επιπλέον εργασίας, καθώς η άρνηση που αντιβαίνει στην καλή πίστη θεωρείται καταχρηστική. Δικαιολογημένη άρνηση υπάρχει μόνο όταν:

• ο εργαζόμενος αντικειμενικά αδυνατεί να παράσχει την εργασία, ή
• η πρόσθετη εργασία υπερβαίνει τα όρια αντοχής ή θέτει σε κίνδυνο την υγεία του.

Αντίθετα, η απλή ιδιοτροπία ή η προσπάθεια εκμετάλλευσης της ανάγκης του εργοδότη δεν συνιστούν νόμιμο λόγο άρνησης.

3. Ειδικές ρυθμίσεις για τον επισιτιστικό κλάδο

Στον τομέα της εστίασης και των επισιτιστικών καταστημάτων, η απασχόληση κατά την 6η ημέρα θεωρείται θεμιτή όταν δικαιολογείται από:

• εποχικότητα, ή
• αυξημένο φόρτο εργασίας,

όπως ρητώς προβλέπεται από τις σχετικές συλλογικές συμβάσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν πρόκειται για καταστρατήγηση του πενθημέρου.

4. Το πενθήμερο στα ξενοδοχεία

Η ΣΣΕ των ξενοδοχοϋπαλλήλων προβλέπει ρητά δυνατότητα απασχόλησης με εξαήμερο σύστημα σε ορισμένες περιόδους αιχμής.

Το εξαήμερο μπορεί να οργανωθεί:

• είτε ως εβδομαδιαίο σύστημα 6 εργάσιμων ημερών, με ημερήσια απασχόληση 6,40 ωρών και υπερεργασία όταν υπερβαίνονται οι 40 ώρες την εβδομάδα,
• είτε ως πενθήμερο με πρόσθετη απασχόληση το Σάββατο, όπου η αμοιβή συνίσταται σε τόσα απλά ωρομίσθια όσες οι ώρες εργασίας.

Η δεύτερη εκδοχή είναι λιγότερο ευνοϊκή για τους μισθωτούς, διότι δεν συνεπάγεται αυτόματα προσαύξηση 20% λόγω υπερεργασίας. Αντίθετα, η αντιμετώπιση ως εξαήμερο σύστημα αποβαίνει πιο συμφέρουσα, αφού σε περίπτωση υπέρβασης των 40 ωρών την εβδομάδα, γεννάται δικαίωμα σε πρόσθετη αμοιβή.

5. Συμπέρασμα

Η απασχόληση κατά την 6η ημέρα στο πλαίσιο πενθημέρου δεν είναι καταρχήν απαγορευμένη, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 659 ΑΚ ή ειδικές συλλογικές ρυθμίσεις. Ο μισθωτός δικαιούται συμπληρωματική αμοιβή, ενώ η άρνησή του να εργαστεί είναι δικαιολογημένη μόνο σε περιπτώσεις πραγματικής αδυναμίας και όχι για λόγους σκοπιμότητας.

Στους κλάδους με έντονη εποχικότητα, όπως ο τουρισμός και η εστίαση, το εξαήμερο απασχόλησης έχει νομική θεμελίωση, αλλά η ακριβής αμοιβή και οι προσαυξήσεις εξαρτώνται από τον τρόπο οργάνωσης του χρόνου εργασίας.